Zachowek – czym jest i jak go dochodzić?

Jako adwokat prowadzący kancelarię w Kołobrzegu, zajmuje się sprawami spadkowymi, w tym także w dochodzeniu zachowku. Reprezentuję klientów przed sądami w całej Polsce, pomagając im zrozumieć ich prawa i skutecznie bronić interesów w postępowaniach związanych ze spadkami.

Zachowek to instytucja prawa spadkowego, która ma na celu ochronę najbliższych członków rodziny spadkodawcy przed całkowitym pominięciem ich w testamencie. Na mocy polskiego prawa, nawet jeśli spadkodawca zdecyduje się przekazać cały swój majątek innej osobie lub instytucji (np. w formie darowizn za życia), określona grupa osób ma prawo do dochodzenia części majątku – to właśnie jest zachowek.

Prawo do zachowku przysługuje zstępnym (dzieciom, wnukom), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, pod warunkiem, że byliby oni powołani do spadku z ustawy, gdyby testament nie został sporządzony. Osobom tym przysługuje co do zasady połowa udziału, który by otrzymały w dziedziczeniu ustawowym. W szczególnych przypadkach – np. gdy osoba uprawniona do zachowku jest niezdolna do pracy lub małoletnia – przysługuje im 2/3wartości tego udziału.

Kiedy można dochodzić zachowku?

Dochodzenie zachowku jest możliwe w sytuacji, gdy osoba uprawniona do spadku została pominięta w testamencie lub gdy wartość jej udziału w spadku jest mniejsza niż przysługująca jej kwota zachowku. Oto najczęstsze okoliczności, w których można wystąpić z roszczeniem o zachowek:

  1. Pominięcie w testamencie – Jeśli spadkodawca nie uwzględnił w testamencie najbliższych członków rodziny, którzy mają prawo do dziedziczenia ustawowego, mogą oni dochodzić zachowku od spadkobierców.
  2. Darowizny dokonane za życia spadkodawcy – Jeśli spadkodawca za życia dokonał darowizn na rzecz osób trzecich, np. przekazał nieruchomość lub inne wartościowe przedmioty, te darowizny mogą być doliczone do masy spadkowej przy obliczaniu zachowku. Osoba uprawniona może wówczas żądać zachowku od obdarowanego, jeśli darowizny uszczupliły jej udział w majątku spadkowym.
  3. Wydziedziczenie – Jeśli spadkodawca w testamencie wyraźnie wskazał, że wydziedzicza osobę uprawnioną, musi to być uzasadnione określonymi w prawie przyczynami (np. uporczywe nieprzestrzeganie obowiązków rodzinnych przez wydziedziczonego). W przeciwnym razie osoba wydziedziczona może podważyć testament i dochodzić swojego zachowku.
  4. Zbycie majątku na krótko przed śmiercią – Jeśli spadkodawca zbył znaczną część swojego majątku tuż przed śmiercią, a pominięto osoby uprawnione do zachowku, mogą one domagać się odpowiednich roszczeń, szczególnie gdy takie działanie miało na celu ich pokrzywdzenie.

Wyłączenia i ograniczenia w prawie do zachowku

Choć prawo do zachowku jest silnie chronione, istnieją pewne wyjątki i okoliczności, które mogą pozbawić osobę uprawnioną prawa do dochodzenia tego świadczenia.

  1. Wydziedziczenie – Spadkodawca ma prawo do wydziedziczenia osoby uprawnionej do zachowku, jeśli ta naruszyła jego obowiązki wobec niego (np. nie utrzymywała kontaktu, znęcała się nad nim fizycznie lub psychicznie). Wydziedziczenie musi być jednak wyraźnie wskazane w testamencie, z podaniem konkretnej przyczyny.
  2. Zrzeczenie się dziedziczenia – Osoba uprawniona do zachowku może dobrowolnie zrzec się dziedziczenia jeszcze za życia spadkodawcy. W takim przypadku rezygnuje zarówno z prawa do udziału w spadku, jak i z prawa do zachowku.
  3. Niegodność dziedziczenia – Osoba uprawniona do zachowku może zostać uznana za niegodną dziedziczenia, jeśli dopuściła się działań szczególnie nagannych wobec spadkodawcy, np. dokonała przestępstwa przeciwko niemu. Sąd w takim przypadku może wykluczyć ją z dziedziczenia, a tym samym pozbawić prawa do zachowku.
  4. Dług przedawniony – Roszczenie o zachowek ulega przedawnieniu po upływie 5 lat od momentu otwarcia spadku (tj. od daty śmierci spadkodawcy). Jeśli osoba uprawniona do zachowku nie wystąpi z roszczeniem w tym terminie, traci prawo do dochodzenia swojego udziału.

Jak dochodzić zachowku?

Proces dochodzenia zachowku może wymagać skierowania sprawy do sądu, jeśli nie uda się osiągnąć porozumienia z pozostałymi spadkobiercami. Kluczowym elementem jest dokładne oszacowanie wartości masy spadkowej oraz darowizn, które mogą wpływać na wysokość przysługującego zachowku. Sprawy o zachowek mogą być skomplikowane, zwłaszcza gdy spadkodawca przekazywał majątek za życia lub dokonywał darowizn na rzecz osób trzecich.

Jako adwokat z doświadczeniem w prowadzeniu spraw spadkowych, reprezentuję klientów przed sądami na terenie całej Polski, pomagając w ustaleniu wartości zachowku oraz w skutecznym dochodzeniu tego świadczenia. Dzięki odpowiedniemu przygotowaniu i znajomości przepisów, można skutecznie bronić swoich praw oraz zabezpieczyć interesy spadkowe.

Po więcej informacji zapraszam do kontaktu Adwokat Maciej Szymański 604 246 598
Blog oraz zamieszczone w nim wpisy mają charakter wyłącznie informacyjny. Zamieszczona w nim treść nie stanowi porady prawnej ani wykładni prawa. Jako autor bloga nie odpowiadam za zastosowanie informacji zamieszczonych na stronie. W przypadku wątpliwości proszę o kontakt, celem umówienia się na poradę prawną w Kancelarii w Kołobrzegu.